جهان مدرن

ژن‌های کارآگاه و پیشگو

این‌که به کمک ژن‌ها می‌توان دزدهای بانک را پیدا کرد؟ اصلاً این ژن‌ها چه هستند که سر و کله‌شان در خبرهای مربوط به جانوران، درمان بیماری‌ها، وراثت و حتی پیداکردن دزدها پیدا می‌شود؟

ژن‌ها واحد وراثت هستند و خصوصیات موجودات زنده را تعیین می‌کنند. آن‌ها از قطعاتی به نام دی‌ان‌ای (DNA) تشکیل شده‌اند که اطلاعات ژنتیکی را حمل می‌کنند و برای هرموجود، مانند اثر انگشت منحصر به فردند. این اطلاعات تمامی ویژگی‌های موجودات را تعیین می‌کنند. این‌که یکی چشم‌های سیاه دارد و دیگری سبز، یا بوی یک گل با بوی دیگری فرق دارد، به‌خاطر تفاوت آرایش ژن‌هاست. ژن‌ها فقط در انسان وجود ندارد، بلکه همه‌ی حیوانات و گیاهان نیز دارای ژن هستند.

هرژن نقش خاصی در بدن دارد. در آن‌ها اطلاعات مشخصی برای ساخته‌شدن پروتئین‌های بدن وجود دارد و پروتئین‌ها هم بخش اصلی اندام ما را تشکیل می‌دهند. چیزی شبیه یک دستورالعمل آشپزی که روش ساخته‌شدن یک شیرینی را مشخص می‌کند! با این تفاوت که به جای شیرینی قرار است بخش‌های مختلف بدن جانداران شکل بگیرد. برخی از مشخصات والدین را ژن‌ها به فرزاندانشان منتقل می‌کنند. برای همین، هر بچه‌ای کم یا زیاد شبیه پدر و مادرش است. در واقع ما از والدینمان ژن‌هایی را به ارث می‌بریم که باعث می‌شوند رنگ چشمان و یا پوستمان شبیه آن‌ها شود.

این‌که در چند دهه‌ی گذشته، ‌از ژن‌ها زیاد صحبت شده، به‌خاطر این است که دانشمندان بالأخره توانستند اطلاعات روی ژن‌ها را بخوانند. یعنی تا قبل از این، ژن‌ها مثل نقشه‌ی گنجی بودند که ابزاری برای خواندن آن وجود نداشته و هیچ‌کس نمی‌فهمیده رویشان چه نوشته شده است. اما با پیشرفت علم پزشکی، دانشمندان توانستند آن‌ها را رمزگشایی کنند و بفهمند هر‌ژن‌ حاوی چه اطلاعاتی است. با این تفاسیر آن‌ها به‌جز ویژگی‌های ظاهری ما باید بفهمند که حتی بیماری‌های مادرزاد که ارثی هستند هم، توسط چه ژن‌هایی به وجود می‌آیند. برای همین است که در بررسی بسیاری از بیماری‌ها علم ژنتیک به میان می‌آید.

اما با پیشرفت فناوری، ژن‌ها توانستند به کمک پلیس‌ها هم بیایند! مثلاً با داشتن ژن‌های خلافکاران می‌توان آن‌ها را برای بررسی‌های بعدی ردیابی کرد. هم‌چنین اگر در بانکی دزدی صورت گیرد، گازی انتشار می‌یابد که از نوعی دی‌ان‌ای ساخته شده است. این گاز روی لباس و پول می‌نشیند و به‌راحتی پاک نمی‌شود و از بین نمی‌رود. یعنی پلیس‌ها با ردیابی این گاز روی پول‌های دزدیده شده و یا آدم‌ها، می‌توانند دزدهای فراری را پیدا کنند! از این روش در بسیاری از بانک‌های اروپایی استفاده می‌شود و ظاهراً باعث کاهش دزدی از بانک‌ شده است.